Në një intervistë dhënë gazetës “Express”, Akademik Rexhep Qosja shpjegon fenomenet dhe tendencat politike e kulturore në Shqipëri dhe Kosovë.
Ai mes tjerash flet edhe për raportet e shqiptarëve me Turqinë, por edhe për çështjen e religjionit gjegjësisht të religjioneve. Në vazhdim ja disa nga pyetjet që i janë parashtruar akademikut shqiptar.
Express: Kosova dhe Shqipëria aspirojnë integrimin në Bashkimin Europian. Kjo është një rrugë e vështirë për shkak të problemeve të ndryshme si korrupsioni, keqqeverisja, mungesa e sundimit të ligjit. Në anën tjetër edhe Prishtina edhe Tirana kanë gjetur Ankaranë si një partner më të lehtë për bashkëpunim. A duhet të shqetësohemi për këtë marrëdhënie me Turqinë kur dihet se ky vend tashmë ka dhënë sinjale të qarta se synon të ushtrojë një influencë së paku ekonomike në rajonin e Ballkanit?
R.Qosja: Pse të shqetësohemi për shkak të marrëdhënieve ekonomike me Turqinë? Pse të frikësohemi prej një, si e quani ju, “partneri më të lehtë për bashkëpunim”? Pse t’i quajmë, si po i quani ju, marrëdhëniet ekonomike “influencë ekonomike”? Po ajo e quajtura influencë ekonomike është marrëdhënie – marrëdhënie që mund ta pranosh e mund të mos e pranosh. Në qoftë se marrëdhëniet ekonomike me Turqinë janë më me interes për ne sesa me disa shtete të tjera më të afërme e më të largëta, pse të mos i pranojmë me qejf? Unë nuk shoh kurrfarë droje prej bashkëpunimit jo vetëm ekonomik me Turqinë. Vetëm Serbinë e ka kapur një panik prej Turqisë, prej zhvillimit dhe përparimit të gjithanshëm të Turqisë njëzet-tridhjetë vjetët e fundit. Vetëm Serbia po përhap frikë në Ballkan prej Turqisë duke thënë se Turqia po e rikthen osmanizmin, që disa intelektualë serbë po e quajnë neosmanizëm. Në librin e një studiuesi amerikan për botën në 100 vjetët e ardhshëm, pas SHBA-ve, Japonia, Turqia dhe Meksika çmohen vende që do të kenë ndikim e zhvillim të përgjithshëm politik, shoqëror, ekonomik dhe kulturor botëror. Në Serbi u çmendën para pak kohe pse kryeministri turk Erdogan e tha në Prizren një fjali më shumë artistike sesa politike: Kosova, tha, është Turqi dhe Turqia është Kosovë. Intelektualë e politikanë serbë, të njohur për mosdurim ndaj besimit islam, kërkuan prej shtetit të tyre që të ndërpresë turr marrëdhëniet me Turqinë sepse kryeministri i saj e paska bërë turke, e paska ripushtuar, krahinën e tyre Kosovën! Pikërisht pse vuajnë prej mosdurimit të Islamit, ata s’duan ta dinë se kur kryeministri Erdogan tha se Kosova është Turqi e paska bërë Kosovën Turqi, por kur tha se Turqia është Kosovë kryeministri turk Erdogan e paska bërë Turqinë Kosovë, domethënë shqiptare. Kryeministri Erdogan e paska shtuar Turqinë me dy milionë “turq” të Kosovës, ndërsa e paska shtuar Kosovën me 70 milionë turq të ”shqiptarizuar”. Nuk ka dyshim se reagimet serbe ndaj kësaj deklarate të Erdoganit ishin sa naive aq edhe nacionaliste primitive.
Express: Keni polemizuar ashpër rreth orientimit qytetërimor të shqiptarëve me shkrimtarin Ismail Kadare. Tash kur Shqipëria është pjesë e NATO-s, Kosova ka një prani të madhe ndërkombëtare, ndërsa në Bruksel po ashtu pohojnë se dy vendet një ditë do të integrohen në BE, a mund të themi se ne jemi pjesë e Perëndimit?
R.Qosja: Shqiptarët jetojnë në një hapësirë gjeografike që i takon kontinentit evropian. Evropa është kontinent perëndimor. Këto dy të vërteta tregojnë se gjeografikisht kemi qenë, jemi dhe do të jemi pjesë e Perëndimit gjithnjë derisa lëvizjet e mundshme tektonike të mos e ndryshojnë relievin gjeografik të planetit! Por, kjo që jemi pjesë gjeografike e Perëndimit nuk do të thotë se, përpos edhe me vullnetin, jemi pjesë e Perëndimit edhe me të gjitha të tjerat. Nuk jemi pjesë e Perëndimit me fenë e numrit më të madh të shqiptarëve; nuk jemi pjesë e Perëndimit me një pjesë të madhe të kulturës sonë; nuk jemi pjesë e Perëndimit me shumë mite e rituale në jetën tonë; nuk jemi pjesë e Perëndimit me disa nga traditat tona; nuk jemi pjesë e Perëndimit me traditën jo të sotme të veshjes së pjesës më të madhe të shqiptareve; nuk jemi pjesë e Perëndimit me traditën arkitekturore të pjesës më të madhe të qyteteve , tashmë të shkatërruar; nuk jemi pjesë e Perëndimit me ramazanin prej gjithnjë e më shumë shqiptarëve të agjëruar dhe me bajramin prej një numri gjithnjë e më të madh të shqiptarëve të festuar; nuk jemi pjesë e Perëndimit as me emrin, ta themi Alvaro, që ka pas mbiemrin Berisha apo Kelmendi; nuk jemi pjesë e Perëndimit as me shumë e shumë emra të ushqimeve, veshjeve, enëve shtëpiake, pajisjeve të shtëpisë, almiseve. E të tjera. Këto që numërova janë të vërteta deshëm a s’deshëm. Pjesë e Perëndimit nuk do tëbëhemi duke u përpjekur të zhdukim përbërësit orientalë të traditës, dhe të identitetit të numrit më të madh të shqiptarëve. Të mos harrojmë se feja është në të njëjtën kohë ideologji, kulturë dhe qytetërim. Kush e harron këtë të vërtetë ka të gjitha gjasat që të bëhet propagandist banal fetar që mohon, fyen një fe dhe glorifikon një fe tjetër. Pjesë e Perëndimit ne do të bëhemi jo vetëm gjeografikisht, por edhe në pikëpamje politike, kulturore, morale, qytetëruese jo duke rrënuar e duke mohuar përbërësit orientalë të identitetit të numrit më të madh të shqiptarëve, por duke i pranuar dhe duke i bërë pjesë të jetës sonë vlerat që i quajmë perëndimore, sado ato sot janë bërë pjesë e jetës edhe e shumë vendeve të ashtuquajtura lindore duke filluar prej Japonisë e deri te Turqia. E cilat janë këto vlera? Demokracia moderne. Shteti i së drejtës. Zhdukja e korrupsionit. Trajtimi i shtetit si servis i qytetarëve e jo si pushtet mbi ta. Mospajtimi me të padrejtën. Mospajtimi me gënjeshtrën. Mospajtimi me mashtrimin. Nderimi edhe i të varfërve dhe dinjiteti para të pushtetshmëve. Barazia e dinjiteteve. E të tjera. E të tjera.
Express: Viteve të fundit në Kosovë është aktualizuar çështja e religjionit. Në rrugët e Prishtinës dhe në Kosovë mund të shihen njerëz me mjekra të gjata dhe me pantallona të shkurtra, të njohur si mbështetës të një rryme radikale të Islamit. Ndërkohë që një numër i të rinjve tanë angazhohen edhe në luftëra fetare. Cilat mund tëjenë arsyet që po i shtyjnë njerëzit tanë të përqafojnë kauza të tilla? A është e dëmshme kjo për Kosovën?
R.Qosja: Të çdo popull, në çdo shtet, gati gjithmonë ka paraqitje dhe veprime të skajshme të një numri të njerëzve. Te popuj të ndryshëm, në shtete të ndryshme e në kohë të ndryshme këto paraqitje e veprime janë trajtuar në mënyra të ndryshme. E dimë se si itrajtonte stalinizmi dhe e dimë se si i trajton demokracia. Ne jemi vend i vogël, prandaj paraqitjet dhe veprimet e skajshme realisht mund të jenë më të dëmshme natyrisht edhe më të papranuara. Pjesëmarrja e disa të rinjve tanë në luftëra fetare është fatkeqësi e tyre – e këtyre të rinjve, që sjell pikëllim edhe në familjet e tyre. Kjo pashmangshëm ndikon edhe në përfytyrimin që mund të kenë vende të ndryshme për Kosovën e Shqipërinë dhe për shqiptarët në përgjithësi.
Sa u përket mjekrave të gjata e pantallonave të shkurtra sipas mendimit tim ato duhet të shikohen siç shikohen në çdo vend demokratik tolerueshëm dhe të shikohen kështu gjithnjë derisa bartësit e tyre të mos bëjnë veprime kundërligjore.”
