Nëse Bosnja dhe Hercegovina do t’i mbijetojë krizës aktuale politike, atëherë kryeqyteti i saj, Sarajeva, duhet të mendohet seriozisht që të rifitojë plotësisht lavdinë e saj – si qendra e ringjalljes rajonale menjëherë pas luftës 1992-1995.
Ashtu si Ukraina, Bosnja është e rrethuar nga vende që janë përpjekur vazhdimisht të promovojnë një mit të brishtësisë. Ato janë mundësuar nga politikanët nacionalistë nga të gjitha anët, por më së shumti nga lideri serb i Bosnjës, Milorad Dodik, i cili po propozon institucione të veçanta politike dhe administrative dhe ka nisur një sulm frontal ndaj ish- Përfaqësuesit të Lartë të Bosnjës dhe atij aktual.
Megjithatë, historia e kohëve të fundit e Bosnjës tregon një histori të ndryshme – atë të qëndresës dhe bashkëpunimit. Bosnja jo vetëm që mbijetoi kur të gjithë menduan se do të binte gjatë luftës së viteve 1992-95, por vendi ka mbështetjen e SHBA-së dhe Bashkimit Europian.
Me mbështetjen ndërkombëtare, Bosnja ka nisur rrugën drejt integrimit euroatlantik. Po, ne kujtojmë dështimin për të përmirësuar Marrëveshjen e Dejtonit dhe sabotimin e dyshimtë politik të të ashtuquajturës paketë të prillit të vitit 2006.
Më pas ndodhi nacionalizmi, pasi SHBA-të dhe BE-ja u tërhoqën nga Bosnja për t’u përqëndruar në fushatat e tyre në Afganistan dhe Irak. Në korrik 2021, pak para largimit të tij nga detyra, ish-përfaqësuesi i lartë Valentin Inzko i Austrisë miratoi një ligj që ndryshon Kodin Penal të Bosnjës dhe më pas kërkoi të ndalonte mohimin e gjenocidit.
Sigurisht, do të kishte qenë shumë më mirë nëse ai do ta kishte bërë këtë shumë më herët, dhe nëse kjo reformë do të ishte miratuar kur Bosnja po marshonte drejt Europës. Në atë kohë, do të ishte e papranueshme të mbështeteshin kriminelët e luftës ose të glorifikohej gjenocidi duke u tallur me viktimat e tij.
Pasardhësi i tij, Christian Schmidt, ka bërë ndryshime si në kushtetutë ashtu edhe në ligjin zgjedhor. Dodik mund të jetë duke insistuar në rrugën e tij, megjithatë, në Bruksel, Hagë, Riga, Berlin, Uashington dhe Londër, politikanët kanë pohuar se e vetmja rrugë për Bosnjën është përgjatë përpjekjeve të përbashkëta euro-atlantike.
Pas lajmit se Asambleja Kombëtare e Republikës Srpska kishte njoftuar anulimin e të gjitha “raporteve të progresit” të prodhuara nga Zyra e Përfaqësuesit të Lartë në 15 vitet e fundit dhe se do të rivendoste agjendën, Britania e Madhe emëroi ish-kryetarin e Komiteti Ushtarak i NATO-s, shefi i Marshallit Ajror Sir Stuart Peach, si i dërguari i saj special për Ballkanin Perëndimor.
Ndërkohë, SHBA dhe BE kanë punuar në mënyrë aktive për të çuar përpara procesin e Berlinit dhe nismën e Ballkanit të Hapur, të cilat të dyja synojnë të promovojnë stabilizimin dhe rritjen në të gjithë Ballkanin Perëndimor.
Këtu, Bosnja mund të luajë një rol kyç.
I dërguari i posaçëm i SHBA-së, Gabriel Escobar, me të drejtë argumentoi se suksesi i nismës së Ballkanit të Hapur kërkon pjesëmarrjen e të gjashtë vendeve: Serbisë, Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut, Bosnjë dhe Hercegovinës, Malit të Zi dhe Kosovës.
Në të vërtetë, palët e interesuara brenda dhe jashtë vendit duhet të punojnë tani për të përmirësuar ato marrëdhënie, të cilat janë dëmtuar nga etno-nacionalistët gjatë 15 viteve të fundit. Disa elementë inkurajues nga ajo periudhë ekzistojnë ende sot, duke përfshirë Këshillin Koordinues Rajonal (RCC), me selinë e tij në Sarajevë.
RCC u krijua për të nxitur rritjen përmes bashkëpunimit rajonal në Europën Juglindore, duke mbështetur integrimin europian dhe euroatlantik. Megjithëse u pezullua për disa vite për shkak të mungesës së lidershipit apo inercisë së thjeshtë të atyre që janë përgjegjës, logjika e bashkëpunimit rajonal është imponuese dhe mund të japë rezultate, pasi ne jemi dëshmitarë të nismave të ngjashme që vijnë nga Këshilli Nordik dhe Grupi i Vishegradit në arenat ndërkombëtare.
Një seli e ringjallur e RCC-së në Sarajevë do të siguronte me çdo kusht një kundërpeshë ndaj ndikimit joproporcional rajonal të ushtruar shpesh nga Serbia dhe Kroacia. Ai gjithashtu do të plotësonte Procesin e Berlinit dhe nismën e Ballkanit të Hapur (‘një mini Shengen’) dhe do të hapte rrugën për një integrim më të thellë.
Në fakt, kjo e fundit ishte një ide realpolitike e presidentit francez Emmanuel Macron. Nisma e Ballkanit të Hapur supozohet të jetë një hap për anëtarësimin në BE për vendet aspirante. Megjithatë, BE-ja po lundron sigurisht në ujëra të trazuara, duke mos i ofruar shumë ndihmë Ballkanit Perëndimor.
Në rrethanat globale dhe rajonale, si SHBA ashtu edhe BE nuk mund të mos e mbështesin një zhvillim të tillë.
Euobserver
