Lufta e gjithanshme e Kremlinit kundër Ukrainës ka pasoja masive jo vetëm për vetë vendin, por edhe për shtetet e tjera post-sovjetike. Këto shtete, të cilat kanë përjetuar një fluks të paprecedentë refugjatësh gjatë javëve të fundit, mund të kërcënohen nga i njëjti vizion gjeopolitik që qëndron pas sulmit rus.
Në një fjalim më 21 shkurt, presidenti rus Vladimir Putin vuri në dyshim ekzistencën e Ukrainës, duke e përshkruar atë si një krijim të thjeshtë të Bashkimit Sovjetik të Leninit. Por kjo logjikë mund të zbatohej edhe për republikat e tjera post-sovjetike – të gjitha, përfshirë Rusinë, u krijuan në formën e tyre aktuale nga udhëheqësit sovjetikë.
Duke pasur parasysh se ekziston një hendek në rritje midis perceptimeve publike dhe pozicioneve zyrtare në disa prej këtyre vendeve, konflikti mund të ketë efekte të rënda në ekonomitë dhe shoqëritë e tyre.
Më 2 mars, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së votoi për një rezolutë për të dënuar luftën kundër Ukrainës. Kjo tregoi se si pozicionoheshin të 15 ish-anëtarët e Bashkimit Sovjetik përballë konfliktit. Vetëm Bjellorusia u bashkua me Rusinë për të hedhur poshtë rezolutën.
Abstenimet në votim përfshinin Armeninë, Kazakistanin, Kirgistanin dhe Taxhikistanin – të cilat kanë lidhje të forta me Rusinë dhe i përkasin organeve rajonale të dominuara nga Rusia si Organizata e Traktatit të Sigurisë Kolektive (CSTO) dhe Bashkimi Ekonomik Euroaziatik. Azerbajxhani, Turkmenistani dhe Uzbekistani abstenuan.
Moldavia dhe Gjeorgjia – të cilat janë prekur drejtpërdrejt nga konfliktet që përfshijnë Rusinë mbështetën Ukrainën. Këto vendime tregojnë shumë për marrëdhëniet e ngushta që Rusia ka me shtetet e tjera ish-sovjetike.
Megjithatë, votat nuk tregojnë të gjithë historinë. Armenia, e cila është mbështetur shumë tek Rusia për sigurinë e saj që nga lufta e Nagorno-Karabakh të nëntorit 2020, në përgjithësi nuk ka zgjidhje tjetër veçse të jetë pranë Rusisë në forumet ndërkombëtare.
Ndërkohë, duke mos marrë pjesë në votim, Azerbajxhani shmangi nevojën për të mbajtur një qëndrim për një shkelje të qartë të integritetit territorial të një shteti sovran – një parim që ai e mbrojti me këmbëngulje derisa rifitoi kontrollin e Nagorno-Karabakh.
Vetëm pak ditë më parë, Azerbajxhani nënshkroi një sërë marrëveshjesh dypalëshe që presidenti Ilham Aliyev i përshkroi si një ” aleancë ” me Rusinë. Kjo ndodhi vetëm pak orë pasi Putini njohu të ashtuquajturat republika popullore të Donetsk dhe Luhansk.
Përveç Alyaksandr Lukashenko të Bjellorusisë, i vetmi lider kombëtar nga rajoni që mbështeti hapur Rusinë është presidenti Kirgistan Sadyr Japarov – i cili i bëri jehonë narrativës së Rusisë se si lufta synonte të mbronte popullsinë lokale në Donbas.
Disa ditë më vonë, Japarov shprehu nevojën për Kirgistanin, si “një republikë të vogël”, për të qëndruar neutral. Ai la të kuptohet se vendi do të kishte miratuar një qëndrim më të ashpër ndaj luftës nëse do të ishte më pak i varur nga Rusia.
Kazakistani miratoi një pozicion më të nuancuar, pavarësisht se kishte marrë mbështetjen ruse për të shtypur trazirat që përjetoi në janar 2022. Presidenti Kassym-Zhomart Tokayev nuk e kritikoi luftën, por përmendi “nevojen kritike për të garantuar sigurinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të vendit tonë” si elementin thelbësor të pozicionit të Kazakistanit.
Ashtu si Japarov, ai dukej se nënkuptonte se vendi i tij kishte shqetësime për sjelljen e Rusisë. Tokayev gjithashtu i bëri thirrje Rusisë dhe Ukrainës që të negociojnë një zgjidhje të konfliktit, duke ofruar ndërmjetësimin mes tyre.
Duket se Kazakistani ka refuzuar të përfshihet aktivisht në luftë, pavarësisht kërkesave të Rusisë që ta bëjë këtë në kuadër të CSTO. Më e rëndësishmja, autoritetet e Kazakistanit organizuan një protestë kundër luftës në Almaty më 6 mars – një lëvizje domethënëse duke pasur parasysh hezitimin e tyre të zakonshëm për të lejuar çdo demonstratë, veçanërisht që nga janari.
Disa qindra njerëz, duke përfshirë anëtarë të komunitetit lokal rus, morën pjesë në protestë. Ndërsa kazakët dhe ukrainasit patën përvoja të ngjashme traumatike nën sundimin sovjetik gjatë viteve 1920 dhe 1930 dhe ndërsa nacionalistët rusë mohojnë shtetësinë e vendeve të tyre, lufta e Rusisë ndaj Ukrainës ka shkaktuar frikë te shumë qytetarë të Kazakistanit, përfshirë zyrtarët.
Hendeku midis pozicioneve zyrtare dhe perceptimeve publike do të rritet vetëm me intensifikimin e konfliktit.
Ndjenjat e tilla janë edhe më të forta në Gjeorgji, ku kujtimet e luftës së vitit 2008 me Rusinë janë ende të freskëta. Dhjetëra mijëra kanë marrë pjesë në mitingjet e fundit për të mbështetur Ukrainën dhe për të kritikuar qëndrimin e paqartë të qeverisë për luftën.
Protestuesit e shohin qeverinë si shumë të vetëkënaqur ndaj Rusisë. Mbërritja e shumë rusëve të arratisur në Gjeorgji mund të rrisë tensionet sociale në një vend që tashmë është thellësisht i polarizuar. Hendeku midis pozicioneve zyrtare dhe perceptimeve publike do të rritet vetëm me intensifikimin e konfliktit.
Kjo mund të jetë shumë destabilizuese në kombinim me pasojat për ekonomitë e rajoneve të sanksioneve perëndimore ndaj Rusisë. Megjithëse ato nuk janë shënjestruar nga sanksionet, shumë vende në rajon po përjetojnë tashmë efektet ekonomike të luftës.
Monedhat e vendeve me lidhje të forta ekonomike me Rusinë, veçanërisht anëtarët e Bashkimit Ekonomik Euroaziatik, kanë qenë nën presion të madh: vlera e dramit të Armenisë ra me 5 për qind kundrejt dollarit amerikan në pak ditë; somoni i Taxhikistanit me 35 për qind në një javë; dhe tenge e Kazakistanit me 20 për qind në dy javë (pavarësisht ndërhyrjeve të bankës qendrore në tregjet valutore ).
Vendet post-sovjetike që mbështeten shumë në remitancat nga punëtorët migrantë në Rusi mund të përjetojnë një rënie të ndjeshme dhe një rritje të papunësisë ndërsa këta punëtorë kthehen në shtëpi.
Shtetet si Kazakistani mund të preken jo vetëm nga një humbje e mundësive në tregun rus, por edhe nga vështirësitë në eksportimin e naftës përmes tubacioneve ruse, duke qenë se rrugët alternative janë më të shtrenjta.
Ndërsa lufta vazhdon dhe rezistenca ukrainase vazhdon po ashtu, miti i fuqisë ushtarake ruse do të bjerë. Megjithatë, vendet në rajon do të jenë nën presion në rritje për të zgjedhur një anë. Bashkimi Europian dhe shtetet e tij anëtare duhet të përpiqen të zbusin ndikimin e konfliktit në këto vende, veçanërisht efektet e tij ekonomike.
Nëse BE-ja synon të marrë një rol udhëheqës në rajon, do t’i duhet të dialogojë me shtetet post-sovjetike. Përndryshe, ata do të detyrohen të bashkëpunojnë me Rusinë nga mungesa e një alternative reale.
Nga Marie Domuolin, Europian Council of Foreign Relations
