Ndërsa fillimi i mandatit të dytë të Donald Trump-it si president i SHBA-së po afron, zyrtarët serbë i kanë dhënë një shtysë marrëdhënieve midis dy vendeve. Sa realiste janë këto pritshmëri?
“Një epokë e re në marrëdhëniet Serbi-SHBA” ishte një kryeartikull në një gazetë bulevaderske në Serbi pas fitores së Donald Trump në zgjedhjeve presidenciale në SHBA nëntorin e kaluar. Kjo eufori që u përhap gjithashtu edhe nga gazetat e tjera Serbe.
Menjëherë pas kësaj, presidenti serb Aleksandar Vuçiçtha, se gjatë bisedës telefonike me presidentin e zgjedhur ai theksoi që mbështetja për rizgjedhjen e Trump-it ka qenë më e madhe në Serbi krahasuar me vendet e tjera në Europë.
“Unë kam besim se ai do ta bëjë Amerikën të madhërishme përsëri, dhe se ne do ta bëjmë Serbinë një vend të vërtetë, një vend që do të jetë në gjendje të bashkëpunojë shumë mirë me Shtetet e Bashkuara”, tha Vuçiçi.
Vetëm 10 ditë përpara inaugurimit të Donald Trumpi-it, zëvendës sekretari i shtetit Richard Verma mbërrin në Serbi këtë fundjavë me qëllim fillimin e një dialogu strategjik midis Serbisë dhe SHBA-së dhe ngritjes së marrëdhënieve bilaterale në një nivel më të lartë.
“Kur SHBA-ja ndërton një dialog strategjik me një vend, kjo do të thotë se e sheh atë vend si një partner të besueshëm dhe aleat”, thotë Vuk Velebit nga Pupin Initiative, një OJQ nga Beogradi që punon për të forcuar marrëdhëniet Serbi-SHBA.
“Serbia ka pasur marrëveshje strategjike me Kinën, Rusinë dhe sigurisht një marrëdhënie të veçantë me BE-në”, i tha Velebit DW-së. Shtylla e katërt e politikës së jashtme të Serbisë është SHBA-ja dhe duke nënshkruar këtë dialog strategjik, Serbia do ta arrijë këtë me Uashingtonin, që do të thotë se marrëdhëniet me Kinën dhe Rusinë së bashku me influencën e tyre do të ekuilibrohen nga një marrëdhënie speciale me SHBA-në” shtoi ai.
Bashkëpunim i ngushtë përkundër sanksioneve?
Sipas mediave serbe, ky bashkëpunim strategjik do të fokusohet kryesisht në fusha të tilla si ekonomia, energjia dhe siguria.
Sidoqoftë, kjo ndodh në një kohë kur SHBA-ja ka imponuar sanksione kundrejt firmës së hidrokarureve të Serbisë, NIS, shumicën e aksioneve të së cilës i ka firma shtetërore ruse e hidrokarbureve Gasprom. Këto sanksione janë pjesë e një pakete më të gjerë të SHBA-së, që kanë si synim sektorin energjetik të Rusisë.
“Ata kërkojnë nga ne një dalje të plotë të rusëve nga NIS, jo reduktim”, tha Vuçiç më 10 janar duke shtuar, se afati për vendin Ballkanik për arritjen e marrëveshjes me Rusinë mund të shtyhet më e vonta deri më 12 mars.
Serbi – SHBA: Miqësi e ardhshme e madhe transatlantike?
Për Vuk Velebit, ky është një shans për Serbinë që të ndryshojë pronësinë e NIS. “Unë mendoj, se Serbia do të korrigjojë shitjen me humbje të NIS-it, që u shit nën çmimin e tregut, duke na bërë ne tërësisht të varur nga sektori energjetik i Rusisë,” tha ia për DW.
“Nuk është mirë të jesh i varur vetëm nga një partner, dhe për Serbinë është vendimtare jo vetëm të rifitojë kontrollin ndaj sektorit, por edhe gjithashtu të diversifikojë portofolin e saj energjetik. SHBA dhe kompanitë amerikane mund të jenë partner i besueshëm për ne.”
Shpresa të mëdha ndaj aministratës së re
Euforia për rikthimin e Trumpit në Shtëpinë e Bardhë është më domethënësja, sipas gazetave proqeveritare serbe, të cilat parashikojnë një çmontim të madh të globalizmit.
Presidenti Vuçiç vet ndan këtë mendim dhe ka besim, se Donald Trump — të cilin ai e quan “lider të epokës” – do të ofrojë rezultate.
“Donald Trump është duke përgatitur 200 akte, që do t’i nënshkruajë në ditën e parë ose të dytë të presidencës së tij. Kur ai do ta bëjë këtë, i gjithë sistemi fallco liberal botëror do të pësojë kolaps,” tha Vuçiç.
A do të ketë impakt në marrëdhëniet Serbi–Kosovë?
Sidoqoftë përtej perspektivës së një “lufte kundër globalistëve,” që u pëlqen edhe zyrtarëve serbë, rikthimi i republikanëve rrit shpresat në Beograd, se SHBA mund të jetë më e favorshme për Serbinë në procesin e dialogut me Kosovën.
Vuk Vuksanoviç, një studiues në qendrën e Beogradit për Politikën e Sigurisë, mendon, se këto shpresa janë deri në një farë mase realiste.
“Qeveria serbe sigurisht nuk beson, se administrata e Trumpit mund të ndryshojë qendrimin për Kosovën por ata besojnë se në çështje si ajo e pozitës ekonomike të serbëve në veri të Kosovës dhe në mbrojtjen e monumenteve dhe qendrave religjoze serbe në Kosovë, mund të ketë një marrëveshje më të mirë me administratën Trump,” shpjegon Vuksanoviç.
“Por çështja kryesore tani,” vazhdon ai, “është nëse ky kapital politik do të shfrytëzohet edhe për diçka tjetër, siç mund të ishte sigurimi i mbështetjes nga administrata e Trumpit për qeverinë në një kohë kur po përballet me probleme më serioze si: protestat e studentëve.”
A janë shpresat e justifikuara?
Por a janë shpresat e mëdha serbe të justifikuara? Analistët mendojnë, se ato vërtetë ashtu janë, veçanërisht pasi marrëdhëniet SHBA-Serbi janë përmirësuar vazhdimisht në vitet e presidencave Trump dhe Biden. “Qeveria në Beograd ka bërë tre investime të mëdha në partneritetin me administratën e ardhshme Trump”: marrëdhëniet me Richard Grenell, marrëveshja me Kushner dhe furnizimi me municione për Izraelin për të fituar akses tek lobiizmi izraelit dhe përmes kësaj të ketë qasje në Shtëpinë e Bardhë,” thotë Vuksanoviç.
Richard Grenell ishte i dërguari i posaçëm në negociatat mes Serbisë dhe Kosovës dhe një vizitor i shpeshtë i Beogradit në vitet 2019 dhe 2021 gjatë mandatit të parë të Trumpit. Më 2023, President Vuçiç i dha atij dekoratën e Urdhërit të Flamurit serb Klasi I për këtë kontribut domethënës në forcimin e bashkëpunimit paqësor dhe marrëdhëniet miqësore mes Serbisë dhe SHBA-së.
Donald Trump Jr. vizitoi Beogradin në vitin 2023 dhe u takua me një grup biznesmenësh serb për të diskutuar investime të mundshme dhe dhëndri i Trumpit, Jared Kushner ka gjithashtu investime biznesesh në Beograd. Serbia nënshkroi një marrëveshje me firmën e Kushnerit për të rigjallëruar ish-kuartierin qendror të Ministrisë së Mbrojtjes të ish-Jugosllavisë në Beograd, pjesë të cilës u shkatërruan nga bombardimet e NATO-s në vitin 1999. Ka plane të ngrihen aty dy ndërtesa të larta me apartamente dhe hotele në vend. Edhe pse kontrata vet nuk është bërë publike, Gazeta New York Times raportoi në mars se investimi ka një volum prej 500 milion dollarësh (485 milion euro) dhe se shteti serb parashikohet të marrë 22% të fitimit
A është Trump më i interesuar për Europën lindore?
Velebit beson, se administra Trump do të fokusohet më shumë në Europën lindore se atë perëndimore. “Për ata, kontrolli i influencës ruse por gjithashtu pakësimi i influencës turke dotë jetë i rëndësishëm, për këtë arsye marrëdhëniet me Poloninë, Sllovakinë, Hungarinë dhe Serbinë do të jenë vendimtare,” konkludon Velebit.
A do të thotë kjo, se Serbia do të ndryshojë kursin nga lindja në perëndim? “Vendet perëndimore kanë pasur pjesën më të madhe të aksioneve në Serbi dhe në Ballkan – krahasuar me Rusinë dhe Kinën,” thotë Vuksanoviç. “Por unë besoj, se nga të gjithë partnerët perëndimorë të Serbisë, SHBA do të jetë më e rëndësishmja për Serbinë për sa kohë Trump do të jetë në pushtet. Për më tepër që tensionet më të mëdha në marrëdhëniet me Trumpin dhe administratën e tij nuk do të vijnë nga Kosova ose Rusia, por nga marrëdhëniet me Kinën.”
