Shkupi është një qytet I vjetër antik I cili ka filluarë të themelohet qysh në vitin 4000 e p.e.r së Neolitit duke I vendosurë edhe themelete e Kalasë së vjetër të këtijë qyteti. Ky qytete do të kalojë disa sfida shumë te mëdha politike, ushtarake, ekonomike dhe sociale, do të mbetet simbol I rezistencës nga barbarët dhe armiqët e këtijë vendin.
Kalajëa ishte shtëpia e tyre ku u strehonin njereëzit e parë të këtijë qyteti. Si e përmendëm më lartë mu aty do të fillojë një jetë e re një frymë e re e një populli I cili do të zhvillohet në të gjitha aspektet sociale-politike por edhe ushtarake. Ndryshimet e civilizimeve bëheshin kudo në botë poashtu edhe në këtë qytet duke vërë themelet e para për ndërtimin e saj nga Ilirët dhe do ta emërojnë me një emër Scupi dhe do të bëhet kryeqytet I Dardanëve Ilirë., po ashtu ky qytet më vonë do të përdorej si kamp ushtarak nga Romakët që ishinë pushtues të këtijë vendit.
Historia e këtijë qytetit vishet me stilet Arkitekturën Antike si ato Helene dhe Romake të cilët kishinë ndikim në këtë popullat të këtyre trevave.Ata filluanë nga ndëertimi I infrasukturave të rrugëve të cilët më shumë perdorej për ushtrinë romake por edhe për banorët lokal të këtyre trevave. Ky qytet ishte I përbëre me një popullsi Ilire, por mbas ndarjes së perandorisë Romake në shek.IV këto treva mbetën Bizantine. Ky qytet do të kalojë shumë sfida dhe sfida dotë pushtohet shumë here do të shkatërrohet por dashuria për këtë qytet e bën që ky qytet të mbijetojë.
Ky qytet do të zhvillohet vetëm përrethë Kalasë Antike do te ketë një pejsazh të bukurë kah Lumi I Vardarit dhe Mali I Vodnos, pasi ishte nën sundimin Bizantin dhe ishinë perandori me besimin Krishter ata do të ngrisin edhe Kishat e vjetra, por më pas ky qytet do të pushtohet nga Perandoria Osmane të cilët do të ndryshojnë gjithëçka duke filluarë nga zemrat e njerëzve e deri në skajet e qytetit. Shkupi do të zhvillohet shumë shpejtë me këtë perandori do të ngritet Instutcione të larta shtetërore,Objekte publike si Çifte Amame (Banjo),Karavansan dhe Xhami poashtu edhe çarshija e vjetër luante një rolë shumë të madhë në ekonomin e këtijë qyteti. Ky qytet do të fryëmojë ndryshe, do të pasurohet shumë dhe do të ketë një Arkitekturë tradicionale Osmane të ashtuquajtura shtëpia Muslimane ku gjithëcka do të jetë në oazat dhe kornizat e ligjeve të fesë Islame.
Shqiptarët do të jenë populli I cili do të administrojë me këto treva në të gjitha Institucionet me besushmëri të lartë tek Perandoria Osmane. Qyteti do të ndahet në dy pjese, pjesa e vjetër dhe pjesa e re anës lumit Vardar ku zakonisht kjo pjesa e re përdorej si kompleks varrezash të banorëve te Shkupit dhe më pas ajo fillojë të ndërtohet sikur Ura e gurit, Xhamija dhe shtëpi për banorët pasi qyteti çdo ditë rritej edhe më shumë me një popullsi të lartë. Ky qytet do ti kalojë edhe disa etapa në dy luftrat botërore ku përfundimisht do të bjerë me një kulturë kryesishtë tjetër mbas 500 viteve tek ajo e Mbretërsië sllave me vitin 1929 njëhere ku ky sundimë do të fuqizojë ndikimin sllav në këtë qytet. Së pari duke shkatërruarë disa Xhami të vjetra, duke futurë frikë në pupullë përmesë masakrave dhe shkatërrimeve, duke I rindërtuarë kishat në vendet Shqiptare ku ata jetonin, drastike do të jetë plani dhe projekti gjeneral I këtijë qyteti.
Ky qytet menjëhere do të fillojë të ndërtohet mbas lumit Vardar dhe të shtrihet perrethe brigjeve të tijë. Ky fenomen do të zgjatë edhe pas luftës së dytë botërore të vitit 1945 ku Jugoslavija do të jete shtet federativë por me një ideologji komuniste dhe marksiniste. Mbas këtyre ndryshimeve Shqiptarët do të jenë prap në një sfidë dhe një sprovë të paparë ku shumica e tyre edhe do ti lëjnë vatrat dhe do të ikin në Turqi në një kohë si quhet e Rankoviqit. Numri I shqiptarëve do të bije si popullë mbas gjitha këtyre torturave sllave. Shqiptarët do të asimilohen deri në atë thelb poashtu ndikimi I shqiptarëve do të mbetet I ngrirë dhe I çalë në të gjitha Instuticionet shtetërore.
Ky fenomen dhe asimilim dhe injorimë do të vazhdojë edhe me Republikën e Maqedonisë. Ndodhi të shumta do të ndodhinë me disa qeveri aktuale në ndihmë me disa parti Shqiptare. Po vallë si mbetë pozita e shqiptarëve ne Republikën e Maqedonisë. Qeveria e periudhës së 2008 – 2017 arritën që në vitin 2014 të prezentojnë një projekt gjigand I ashtuquajturë “Shkupi 2014”. Kushë përfitoji në këtë projekt dhe kushë humbi. Padyshim se populli Shqipëtarë humbi në 10 me 1 duke bërë fasada nga baroku dhe fontana të ndryshme me skulptura gjigande por me cila para shtrohet pyetja. Padyshim nga arka e shtetit të mbledhurë nga tatimet që jepë populli Shqipëtarë. Prap edhe në periudhën postmoderne të ashtuquajturë “demokraci” prap vilet dhe goditet populli shqipëtarë që dikushë të bëjë pazare dhe të pasurohet në kurrizin e tyre. Por një fajë shumë I madhë jetë edhe vetë tek ne populli ynë pasi njerëzit adekuatë të pergjegjshëm, të ndershëm dhe intelektualë nuk favorizohen por favorizohen një grup plotësishtë injorantësh dhe me dosje kriminaliteti.
Shqiptarët duke e parë faktorin politikë ne këtë shtet, shumë të ri marinë rrugën për më të mos kthyerë kurrë, dhe deri sa ne jemi indeferentë në kërkesat tona shoqërore ne kemi për të humburë shumë gjëra dhe poashtu nuk do të kemi edhe shumë përfaqësues të ndenje në popullinë tonë. Projekti 2014 solli ndryshime drastike në Urbanizmin dhe Arkitekturën e një qytetit me pasuri të larta kulturore. Populli shqipëtarë kishte dhëneë kontributë jashtëzakonshëm në ndërtimin e sajë duke mbjedhurë dashuri dhe besim.Por shoqëria joadekuate të cilët pasuritë e tyre I bënën mbrenda një nate të vetme arritën ta deshqiptarizojnë popullinë përmes kanalit ekonomik.Pra çështja ekonomike, siguria politike,shëndetësore edukative dhe sociale janë burimi kryesorë I një popullitë të cilët kanë dëshirë të prezentohen para botës kushë janë dhe si janë. Po vallë shtrohet pyetja ku mbetë rinia në këtë periudhë shtrohet pyetja. Goditjet ekonomike e bënë drastike transferimin me një zemër të plagosurë për një vendë të tjerë për çmenduritë e disa grupi injornatësh dhe të papërgjeshëm.Populli ynë humbi gjithëçka në këto projekte duke mos u përmendurë në objekte instuticionale, duke mos bërë investime konkrete në banimet shqiptare, ku në shek.21 ende hasemi me probleme elemntare si infrastrukturë e shërbime komunale, por më e keqja edhe në ekzistencë jetësore. Nëse do pajtohesha për një projekt të tillë ku është investimi kulturorë – arsimorë tek banorët shqiptarë, ku janë qendrat e rekreacionit dhe shërbimet tjera publike a vetëm me një shesh do të kënaqemi ne kurse në anën tjetëe populli shqiptarë vuanë në mjerim. Për disa factor negative të cilët bëhen kalkulacione dhe rezultati është I dukshëm tek populli Shqiptarë në emigrime dhe largime të përgjithmoshme nga ky vend. Me anë të artit skulptulor tregonë ndikimin e tyre dhe dominimin total për popullinë Shqiptarë. Një artë I vjedhurë dhe një stil I vdekurë nuk mundë të gjallërohet ashtu sikur njeriu që ka vdekurë.
Ky fenomen ka marë edhe një hovë jashtëzakonishtë të madhë dhe të lartë të cilën nuk është në dobi të një populli autokton por vetem është shkatërrimë dhe demoralizim dhe largimë nga këto toka, asgjë dhe më shumë në historitë e kaluara nuk kemi përfituarë dhe kjo është faji ynë si popullë shqiptarë dhe jo i të tjerëve./InfoShqip.com
Vildan Etemi, Arkitekt
