Nga: Naser Pajaziti
Në Maqedoninë e Veriut po vazhdon debati lidhur me vendimin e Gjykatës Kushtetuese në Maqedoninë e Veriut për shfuqizimin e “balancuesit” për përfaqësimin e komuniteteve në administratë.
Për të kontestuar këtë vendim që shfuqizon dispozitat që kërkojnë deklarimin e përkatësisë etnike në proceset e punësimit në sektorin publik, janë disa mundësi juridike, të cilat përfshijnë ankesa në nivele kombëtare dhe ndërkombëtare.
Ja ku dhe si mund të kontestohet vendimi:
1. Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë së Veriut – Kërkesë për rishikim
Mekanizmi i rishikimit të vendimeve të Gjykatës Kushtetuese është një nga rrugët e para që mund të ndiqet. Shqiptarët, përmes përfaqësuesve të tyre politikë ose organizatave të shoqërisë civile, mund të paraqesin një kërkesë për rishikim të vendimit të Gjykatës Kushtetuese, duke argumentuar se vendimi është në kundërshtim me Kushtetutën, Marrëveshjen e Ohrit, dhe të drejtat e garantuara ndërkombëtare për pakicat etnike.
Bazë për rishikim: Shqiptarët mund të mbështeten në faktin që vendimi cenon të drejtën për përfaqësim të drejtë dhe proporcional, e cila është pjesë e Kushtetutës së Maqedonisë së Veriut (nenet për barazi dhe mosdiskriminim) dhe Marrëveshjes së Ohrit.
Raste të ngjashme:
Në rastin e Kroacisë, në vitin 2010, Gjykata Kushtetuese u detyrua të rishikonte një vendim që lidhej me diskriminimin ndaj pakicave serbe në përfaqësimin publik, pas presionit të brendshëm dhe ndërkombëtar që mbështeste të drejtat e minoriteteve për përfaqësim proporcional.
2. Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ)
Nëse nuk ka rezultat në Gjykatën Kushtetuese, shqiptarët mund të apelojnë vendimin në Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) në Strasburg. Ata mund të bazohen në nenin 14 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, i cili ndalon diskriminimin mbi bazë etnike, dhe Protokollin nr. 12, që zgjeron këtë mbrojtje. Argumenti do të bazohet në faktin se heqja e dispozitave për deklarimin e përkatësisë etnike krijon një disavantazh të tërthortë për shqiptarët dhe shkel të drejtat e tyre për përfaqësim proporcional.
Rast i ngjashëm:
Rasti “D.H. dhe të tjerët kundër Republikës Çeke” (GJEDNJ, 2007) është një shembull i rëndësishëm. Në këtë rast, Gjykata vendosi që ndarja e nxënësve romë në shkolla speciale përbënte diskriminim të tërthortë. Ky rast demonstron se një masë që duket neutrale mund të krijojë diskriminim të tërthortë mbi një grup specifik. Një apel i ngjashëm mund të paraqitet për shqiptarët, duke argumentuar se vendimi i Gjykatës Kushtetuese për heqjen e deklarimit të përkatësisë etnike ka efekte diskriminuese.
3. Komisioni i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në Maqedoninë e Veriut
Një tjetër rrugë për të kontestuar vendimin është paraqitja e një ankese te Komisioni i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në Maqedoninë e Veriut. Shqiptarët mund të paraqesin një ankesë kolektive për diskriminim etnik në procesin e punësimit publik, duke theksuar se vendimi i Gjykatës Kushtetuese rrezikon të dobësojë përfaqësimin e drejtë të shqiptarëve në institucionet publike.
Ndihmë juridike dhe mbrojtje publike: Komisioni mund të ndihmojë në mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve për përfaqësim proporcional dhe të përdorë presionin publik dhe ndërkombëtar për të nxitur ndryshime.
Rast i ngjashëm:
Në vitin 2017, Komisioni i Helsinkit në Serbi mbështeti pakicën hungareze për të kontestuar vendime që u kufizonin atyre aksesin në pozita publike në rajonin e Vojvodinës. Ky rast ndihmoi në promovimin e të drejtave të minoriteteve për përfaqësim proporcional në administratën publike.
4. Parlamenti i Maqedonisë së Veriut
Shqiptarët dhe përfaqësuesit e tyre politikë mund të përdorin Parlamentin për të propozuar ndryshime ligjore që sigurojnë përfaqësim proporcional të bashkësive etnike në administratën publike, pa kërkuar deklarim të detyrueshëm të përkatësisë etnike. Këto ligje mund të bazohen në përdorimin e të dhënave demografike dhe statistikore për të garantuar përfaqësimin e drejtë të komuniteteve të margjinalizuara.
Raste të ngjashme:
Në vitin 2014, Rumania miratoi ndryshime ligjore për të siguruar përfaqësim proporcional të pakicës rome dhe hungareze në administratën publike, pas presionit parlamentar dhe publik që argumentonte se përfaqësimi i tyre ishte i ulët në krahasim me përqindjen e popullsisë.
5. Avokati i Popullit (Ombudsman)
Një rrugë tjetër ligjore është paraqitja e një ankese te Avokati i Popullit. Ky institucion ka për detyrë të mbrojë të drejtat e qytetarëve dhe mund të shqyrtojë nëse vendimi i Gjykatës Kushtetuese ka shkaktuar shkelje të të drejtave për barazi dhe mosdiskriminim.
Raste të ngjashme:
Në Bullgari, Avokati i Popullit ka ndërhyrë në raste të ngjashme kur grupet etnike kishin akses të kufizuar në institucione publike. Ankesat e paraqitura nga komunitetet turke dhe rome çuan në rekomandime të forta për përmirësimin e përfaqësimit të tyre në sektorin publik.
Përfundim
Për të kontestuar vendimin e Gjykatës Kushtetuese, shqiptarët duhet të ndjekin një qasje shumëplanëshe, duke përfshirë:
1. Rishikim në Gjykatën Kushtetuese duke theksuar që vendimi bie në kundërshtim me Kushtetutën dhe Marrëveshjen e Ohrit.
2. Apel në Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut duke argumentuar për diskriminim të tërthortë.
3. Ankesa në Komisionin e Helsinkit për të drejtat e njeriut për mbrojtjen e përfaqësimit proporcional.
4. Propozime për ndryshime ligjore në Parlament për të garantuar përfaqësimin e drejtë dhe proporcional.
5. Ankesa te Avokati i Popullit për të kërkuar mbrojtje nga diskriminimi.
Kombinimi i këtyre qasjeve mund të ndihmojë në mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve dhe në sigurinë që përfaqësimi i tyre proporcional në administratën publike të ruhet dhe të forcohet.
P.S.
Ky shkrim le të shërbejë për shoqërinë civile, spektrin politik dhe zëra tjerë
