Edhe pse pjesa dërmuese e popullatës në Dibër ka qenë dhe është shqiptare dhe dygjuhësia është e garantuar me kushtetutë dhe ligje, në një pjese të mirë të institucioneve nuk respektohet dygjuhësia.
Po ashtu në disa vendbanime rurale maqedonofolëse, kërkesave të prindërve që fëmijët e tyre ta mësojnë si gjuhë të përzgjedhur 1 gjuhën shqipe nuk u jepet drite jeshile. Dikujt edhe sot kur ne Dibër edhe zyrtarisht shqipja është gjuhë zyrtare përkrah maqedonishtes, i pengon gjuha që në këtë qytet flitet nga themeUmiisaj.
Vite me radhë ka institucione ku tabelat ende jane vetem në gjuhën maqedonase dhe anashkalohet gjuha shqipe.
Mes tyre është edhe njësia e kadastres. Dibranët reagojnë edhe në Udhje me komunikimin që ata kanë me administratorët joshqiptarë, të cilët nuk e njohin gjuhën shqipe. Banorët thonë se admmistratorët duhet të njohin të dy gjuhët që përdoren në adininistratë. Një debat i nxehte në këtë temë është zhvilluar në Këshillin e Komunës Dibër.
Shuip Marku, këshilltar, thekson se në administrate, në institucionet qendrore dhe lokale ka shumë administratorë që nuk njohin gjuhën shqipe. Sipas tij, në Dibër ka nje shumicë dërmuese shqiptare dhe me Kushtetutë është garantuar dygjuhësia. Ai shton’se gjuha shqipe anashkalohet edhe ne disa shkolla në vendbanunet rurale maqedonofolëse, edhe pse ka kërkesa të prindërve.
°Mësohen gjuhë të jashtme, por jo edhe shqipja e cila është gjuhë e mjedisit ku ata jetojnë dhe punojnë dhe kjo gjuhë i nevojitet kësaj popullate.
“Kjo popullatë e cila integrohet me shumicën, ka nevojë per gjuhën e mjedisit, respektivisht gjuhen shqipe, se me këtë marrim dhe japim”, shton
Marku. Është korrekt që ata të mëspjnë gjuhë shqipe, thotë ai.
Drejtori i shkollës fillore në fshatin Kosovrasti i Poshtem, Shanija Ajrovski dha sqarime rreth kërkesave të prinderve, të diet kërkojnë që fëmijët e tyre të mësojnë gjuhën shqipe të përzgjedhur.
“Prindërit^nënshkruan kërkesat që fëmijët e tyre si gjuhë të përzgjedhur të mësojnë shqipen. Dokumentacioni dhe kërkesa është dërguar te Inspektorati shtetëror i arsimit , nga ku per shkak të një reagimi anonim kundër vendosjes së shqipes në këtë shkollë, ky institucion e ndali këtë iniciativë dhe kërkesë. Deri sot nuk kemi përgjigje, sqaron drejtori Ajroski. Ne përkrahim kërkesën e prindërve, por problemi është tek Inspektorati,që nukjep dritë jeshile, shton ai.
Një nga prindërit që kanë bërë kërkesën per të mësuar fëmijet e tij gjuhën shqipe në fshatin në fjale, është profesori i matematikës, Reshat Maloski, i se problemiduhet patjetër të zgjidhet , meqë prindërit jane ata të cilët venзѕт ѕе cilën gjuhë do ta mësopërzgjedhur. Iniciativa per të mësuar eiuhën shqipe ka, por dikujt ne vendbanimet rurale i pengon kjo, thekson kryetari i Keshillit te Komunës, Bashkim Mashkulli.
Përzgjedhja e gjuhës është e drejtë themelore e garantuar me Kushtetutë, thotë ai dhe shton se institucionet duhet te mos pengojnë kërkesat e banoreve të fshatit Kosovrast.
Përndryshe në paralelet maqedonase në shkollën “Penestia”‘në Dibër mësohet gjuha shqipe si gjuhë e përzgjedhur .
Nxënësit e mësojnë shqipen dhe e flasin mire. Ata, përveç faktit se pas ardhjes nga fshati ne Dibër, kanë filluar të mësojnë gjuhë shqipe si gjuhë të mjedisit nga fqinjët , tani me orët që marrin në shkollë e shkruajnë dhe e flasin gjuhen letrare shqipe. Par, deri sa ata integrohen në qytet, në mënyre shumë të mirë, dikush me presione politike këtë interes në fshatrat e Dibrës e pengon. Por, kohëve te fundit, sidomos pjesa me e madhe e popullatës intelektuale maqedonofolese muslimanë, shpreh dëshirën që fëmijët e tyre ta mësqjnë shqipen per të cilën ata janë të vetëdijshëm se është gjuhë e mjedisit ku jetojnë, edhe gjuhë që duhet të dijnë per vetë faktin se do të vijë shumë shpejt koha kur per t’i punësuar në administrate në Diber, do të nevojitet njohja e gjuhës shqipe, meqë ligjensht Dibra është qytet ku duhet të respektohet dygjuhësia, u theksua në debatin e Këshillit të komunës Dibër rreth problemit në fjale.
Marrëveshja’e Ohrit një ditë duhet pa tjeter të realizohet atje në mënyre të prerë është konkretizuar dygjuhësia.
